कार्तिकी एकादशी कधी आहे? जाणून घ्या शुभ मुहूर्त, पूजा आणि महत्व

Kartiki Ekadashi 2023 : कार्तिकी एकादशी यावर्षी 23 नोव्हेंबर रोजी साजरी केली जाणार आहे. या दिवशी भगवान विष्णू 5 महिन्यांच्या झोपेनंतर जागे होतात. त्यानंतर सर्व शुभ कार्ये सुरू होतात. या दिवशी लोक आपल्या घरी सत्यनारायणाची कथा आणि तुळशी-शाळीग्रामच्या विवाहाचे आयोजन करतात. या एकादशीला प्रबोधिनी अथवा देवउठानी एकदशी असेही संबोधले जाते.

कार्तिकी एकादशीला ही देवाला झोपेतून जागृत करण्यासाठी साजरी केली जाते. या दिवसापासून भगवान विष्णू सृष्टीची काळजी घेतात. या दिवशी त्यांचा तुळशीशी विवाह झाला होता. महिला या दिवशी उपवास करतात. परंपरेनुसार, तुळशीचा विवाह कार्तिकी एकादशीला केला जातो, या दिवशी त्यांना सजवले जाते आणि प्रदक्षिणा केली जाते. संध्याकाळी भगवान विष्णूच्या चरणांना कलात्मकरित्या चिन्हांकित करतील. रात्री विधिवत पूजेनंतर सकाळी शंख, घंटा इत्यादी वाजवून देवाला जागे केले जाते व पूजा झाल्यानंतर कथा ऐकण्यात येते.

कार्तिकी एकादशीचा शुभ मुहूर्त

कार्तिक शुक्ल एकादशी तिथीची सुरुवात - 22 नोव्हेंबर 2023, रात्री 11.03 पासून

कार्तिक शुक्ल एकादशीची समाप्ती - 23 नोव्हेंबर 2023, रात्री 09.01 वाजता समाप्त होईल

कार्तिकी एकादशी शुभ योग

एकादशीच्या शुभ योगाबद्दल सांगायचे तर हा दिवस उपासनेसाठी सर्वोत्तम मानला जातो. यावेळी रवियोग, सिद्धी योग आणि सर्वार्थ सिद्धी योग तयार होणार आहेत. सकाळी ११.५५ पासून सर्वार्थ सिद्धी योग सुरू होईल. तर रवि योग सकाळी 6:50 ते सायंकाळी 5:16 पर्यंत असेल. यानंतर सर्वार्थ सिद्धी योग सुरू होईल.

चातुर्मास महिना संपणार

कार्तिकी एकादशीला चातुर्मास संपणार आहे. मान्यतेनुसार भगवान विष्णू चातुर्मासात विसावतात. शास्त्रानुसार या काळात कोणतेही शुभ किंवा शुभ कार्य करण्यास मनाई असते.

या गोष्टींकडे विशेष लक्ष द्या

पौराणिक मान्यतेनुसार, भगवान विष्णू योग निद्रानंतर 5 महिन्यांनंतर या दिवशी जागे होतात. त्यामुळे या दिवसाला कार्तिकी एकादशी म्हणतात. अशा परिस्थितीत भगवान विष्णूची कृपा मिळविण्यासाठी भक्त अनेक उपाय करतात. पण आशीर्वाद मिळण्यासोबतच काही नियम आहेत जे कार्तिकी एकादशीच्या दिवशी चुकूनही मोडू नयेत.

- या दिवशी भात खाऊ नका : मान्यतेनुसार कोणत्याही एकादशीला भात खाऊ नये.

- मांस आणि अल्कोहोलपासून दूर राहा: मांस आणि मद्य हे प्रतिशोधाची प्रवृत्ती वाढवणारे मानले जातात. अशा परिस्थितीत, कोणत्याही पूजेच्या वेळी ते खाण्यास मनाई आहे. अशा परिस्थितीत ते खाणे निषिद्ध मानले जाते. असे करणाऱ्या व्यक्तीला जीवनात अनेक समस्यांना सामोरे जावे लागते.

- महिलांचा अपमान करू नका : एकादशीच्या दिवशी महिलांचा अपमान करू नका, मग त्या तुमच्यापेक्षा लहान असोत किंवा मोठ्या. खरे तर असे मानले जाते की कोणाचाही अपमान केल्याने तुमचे शुभ परिणाम कमी होतात. या दिवशी अपमान करून उपवासाचे फळ मिळत नाही. याशिवाय जीवनात अनेक प्रकारच्या समस्यांना तोंड द्यावे लागते.

- राग टाळा : एकादशीच्या दिवशी भक्त भगवान विष्णूची पूजा करतात, म्हणून या दिवशी फक्त देवाची स्तुती केली पाहिजे असे मानले जाते. तसेच एकादशीच्या दिवशी चुकूनही कोणावर रागावू नये आणि वादविवादापासूनही अंतर राखावे.

एकादशीच्या दिवशी करा या गोष्टी : एकादशीच्या दिवशी दान करणे श्रेष्ठ मानले जाते. शक्य असल्यास एकादशीच्या दिवशी गंगा स्नान करावे. लग्नातील अडथळे दूर करण्यासाठी एकादशीच्या दिवशी केशर, केळी किंवा हळद दान करावे. एकादशीचे व्रत केल्यास धन, मान-सन्मान आणि संतती सुखाबरोबरच अपेक्षित फल प्राप्त होते, असा विश्वास आहे. एकादशीचे व्रत केल्याने पितरांना मोक्ष प्राप्त होतो असे म्हणतात.

कार्तिकी एकादशीची पूजा पद्धत : या एकादशीला भगवान विष्णूला धूप, दीप, फुले, फळे, अर्घ्य आणि चंद्र इत्यादी अर्पण करा. देवाची आराधना करा आणि मंत्रांचा जप करा. यानंतर फुले अर्पण करा आणि प्रार्थना करा. यानंतर सर्वांनी देवाचे स्मरण करून प्रसादाचे वाटप केले.