Satara : साताऱ्यात ऊस शेतीत एआयचे नवे युग; कमी पाणी, कमी खत, कमी मजुरी – अधिक उत्पादन

सातारा जिल्ह्यातील निसरळे गावाने कृषी क्षेत्रात एक नवा इतिहास रचण्याची दिशा पकडली आहे. राज्य कृषी विभागाच्या पुढाकाराने आणि स्थानिक शेतकऱ्यांच्या सहभागातून, येथे कृत्रिम बुद्धिमत्ता (Artificial Intelligence – AI) आधारित स्मार्ट शेती तंत्रज्ञानाचा वापर करून ऊस शेतीचा नवा प्रयोग सुरू करण्यात आला आहे. महाराष्ट्रात प्रथमच 100 हेक्टर क्षेत्रावर हा प्रकल्प राबवला जात असून, यामुळे पारंपरिक ऊस लागवडीच्या तुलनेत अधिक उत्पादन आणि कमी खर्च साध्य होण्याची शक्यता आहे.

तंत्रज्ञानाचा वापर कसा होणार?

या प्रकल्पात विविध प्रकारची आधुनिक साधने वापरण्यात येणार आहेत –

हवामान केंद्रे (Weather Stations) : हवामानातील बदल लक्षात घेऊन योग्य वेळी योग्य कृषी निर्णय घेणे शक्य होणार.

मृदा सेन्सर्स (Soil Sensors) : जमिनीतील ओलावा, पोषणतत्त्वांची पातळी आणि इतर घटकांचे तपशीलवार मोजमाप करून अचूक खत आणि पाण्याचे नियोजन करता येणार.

ड्रीप इरिगेशन आणि मायक्रो सिंचन तंत्र : ऊसासारख्या पाण्याखालती पिकांसाठी पाण्याचा वापर 30-40% पर्यंत कमी करता येणार.

या सर्व तंत्रज्ञानाची सांगड एआय सॉफ्टवेअरशी घालण्यात आली आहे. त्यामुळे रिअल टाईम डेटावर आधारित शिफारसी शेतकऱ्यांना मिळतील, जसे की खत किती द्यावे?, कोणत्या वेळेस सिंचन करावे?, किड नियंत्रणासाठी कोणते औषध योग्य आहे इत्यादी.

शेतकऱ्यांचा सकारात्मक प्रतिसाद

या उपक्रमाची माहिती देण्यासाठी गावातील 100 हून अधिक शेतकऱ्यांची बैठक घेण्यात आली. कृषी विभागाने त्यांना तांत्रिक बाबी समजावून सांगितल्या आणि शंका निरसन केलं. विशेष म्हणजे, या शेतकऱ्यांनी नव्या प्रयोगाला सकारात्मक प्रतिसाद दिला असून, अनेकांनी सुरुवातीलाच सहभाग नोंदवला आहे. जुलै 2023 मध्ये या गावातील शेतकऱ्यांनी ‘सुपर केन’ नावाचे तंत्रज्ञान वापरून ऊस शेतीत उत्कृष्ट उत्पादन घेतले होते प्रति एकर 100 टनांपेक्षा अधिक. आता AI आधारित व्यवस्थापनामुळे प्रति एकर उत्पादन 112 टनांपर्यंत जाईल, असा अंदाज कृषी विभागाने वर्तवला आहे.

उद्योग व पर्यावरण दोन्हीला पूरक

AI चा वापर केवळ उत्पादनवाढीसाठीच नव्हे तर पर्यावरण संरक्षणासाठीही उपयुक्त ठरतो.

कीटकनाशकांचा अति वापर टळतो,

खतांची अचूक मात्रा वापरली जाते,

वायू आणि पाण्याचे प्रदूषण कमी होते,

मजुरी व वेळ यांची बचत होते.

भविष्यातील दिशा

या यशस्वी प्रयोगानंतर सातारा जिल्ह्यातील इतर गावांमध्येही हे मॉडेल वापरण्याचे नियोजन आहे. जिल्हा नियोजन समितीकडे यासाठी निधी प्रस्तावित करण्यात आला आहे. हे तंत्रज्ञान लघु व सीमांत शेतकऱ्यांनाही सहज वापरता येईल यासाठी मार्गदर्शन केंद्रे, प्रशिक्षण शिबिरे आणि मोबाइल अ‍ॅप्सचीही सोय केली जाणार आहे. निसरळे गावात सुरू झालेला हा AIआधारित ऊस शेतीचा प्रयोग महाराष्ट्रातील शेती क्षेत्रासाठी एक आदर्श ठरणार आहे. आधुनिक तंत्रज्ञान, शाश्वत शेती आणि शेतकऱ्यांच्या सक्रिय सहभागाचे हे उत्तम उदाहरण असून, भविष्यात शेतकीसाठी एक नवा मार्गदर्शक ठरेल, यात शंका नाही.