Vice President Election : उपराष्ट्रपतीपदाचे उमेदवार अद्याप का जाहीर नाहीत? दोन मोठी कारणे जाणून घ्या

उपराष्ट्रपतीपदासाठी ६ ऑगस्ट रोजी निवडणूक होणार आहे. नामांकन प्रक्रिया १९ जुलैपर्यंत पूर्ण करायची आहे. म्हणजे आता उमेदवारी अर्ज भरण्यासाठी फक्त सहा दिवस उरले आहेत, परंतु अद्यापपर्यंत भाजपच्या नेतृत्वाखालील एनडीए किंवा विरोधी पक्षाकडून कोणताही उमेदवार घोषित करण्यात आलेला नाही. अशा परिस्थितीत उपराष्ट्रपतीपदाचा उमेदवार अद्याप का जाहीर झाला नाही, असा प्रश्न उपस्थित होत आहे. (vice president election BJP and opposition yet not declared vice presidential candidates)

उपराष्ट्रपतीपदाच्या निवडणुकीचे आकडे काय सांगतात? कोणाचा वरदहस्त आहे आणि कोण निवडणूक जिंकू शकेल? चला समजून घेऊया...

अद्याप उमेदवार का जाहीर नाही?

1. भाजपमध्ये विचारमंथन, विरोधकांची प्रतीक्षा : भारतीय जनता पक्षात उपाध्यक्षपदाच्या उमेदवाराबाबत विचारमंथन शेवटच्या टप्प्यात आहे. मुख्तार अब्बास नक्वी यांच्यापासून अनेकांची नावे चर्चेत आहेत. 15 जुलैपर्यंत नाव जाहीर होईल, असे सांगण्यात आले. त्याचवेळी विरोधक अजूनही भाजपच्या उमेदवाराच्या घोषणेची वाट पाहत आहेत. भाजपचा उमेदवार जाहीर झाल्यानंतर निर्णय घेतला जाऊ शकतो, असे काँग्रेसच्या एका ज्येष्ठ नेत्याने सांगितले. अध्यक्षपदाच्या निवडणुकीप्रमाणे यावेळीही घाई होणार नाही.

2. मित्रपक्षांचे मन वळवण्यात विरोधी पक्ष : यावेळी काँग्रेस सर्व विरोधी पक्षांना एकत्र करण्यात व्यस्त आहे. यासाठी वेगवेगळ्या नेत्यांची नियुक्ती करण्यात आल्याचे सांगण्यात येत आहे. राष्ट्रपती निवडणुकीप्रमाणे विरोधक विखुरले जाऊ नयेत, यासाठी प्रयत्न केले जात आहेत.

भाजप कोणाला उमेदवारी देऊ शकते?

उपराष्ट्रपतीपदाच्या उमेदवारासाठी भाजपची रणनीती समजून घेण्यासाठी आम्ही भाजपच्या राष्ट्रीय स्तरावरील नेत्याशी संपर्क साधला. “उपराष्ट्रपती पदाचा उमेदवार उत्तर, पश्चिम किंवा ईशान्य भारतातील कोणत्याही राज्यातून असू शकतो. मात्र, पक्षाचे लक्ष दक्षिणेकडील राज्यांवरही आहे. अशा स्थितीत उपराष्ट्रपतीपदाचा उमेदवारही दक्षिणेतून होऊ शकतो.

देशाच्या इतिहासात एकही महिला उपराष्ट्रपती झाली नाही. यावेळी इतिहास घडण्याची शक्यता आहे. असे झाल्यास हा नवा विक्रम ठरेल. देशात राष्ट्रपती आणि उपराष्ट्रपती या दोन्ही पदांवर महिला होण्याची ही पहिलीच वेळ असेल.

राजकीय विश्लेषक सांगतात की, भाजपमधील कोणत्याही महिलेशिवाय शीख, मुस्लिम, ओबीसी किंवा सामान्य श्रेणीतील संभाव्य नावांवरही चर्चा केली जात आहे. याशिवाय ईशान्येकडील कोणालाही उमेदवारी दिली जाऊ शकते. असे झाल्यास प्रथमच ईशान्येतील कोणीतरी उपराष्ट्रपती होईल. जर नावांबद्दल बोलायचे झाले तर, आतापर्यंत मुख्तार अब्बास नक्वी, आरिफ मोहम्मद खान, नजमा हेपतुल्ला, आनंदीबेन पटेल, बीएस येडियुरप्पा, कॅप्टन अमरिंदर सिंग, एसएस अलुवालिया यांच्यासह अनेक नावांचीही चर्चा झाली आहे.

आता निवडणुकीबद्दल जाणून घ्या

1. संसदेच्या दोन्ही सभागृहांचे सदस्य मत देतात : संसदेच्या दोन्ही सभागृहांच्या सदस्यांचा समावेश असलेल्या इलेक्टोरल कॉलेजद्वारे आनुपातिक प्रतिनिधित्व प्रणालीद्वारे उपराष्ट्रपतीची निवड केली जाते. संसदेच्या दोन्ही सभागृहांचे सदस्य यात सहभागी होतात. राष्ट्रपती निवडणुकीत आमदार निवडून आलेल्या खासदारांसोबत मतदान करतात, परंतु उपराष्ट्रपती निवडणुकीत फक्त लोकसभा आणि राज्यसभेचे खासदार मतदान करू शकतात.

2. नामनिर्देशित खासदारही मतदान करू शकतात : नामनिर्देशित खासदार राष्ट्रपतीपदाच्या निवडणुकीत मतदान करू शकत नाहीत, परंतु उपराष्ट्रपतीपदाच्या निवडणुकीत तसे नाही. असे सदस्य उपराष्ट्रपतीच्या निवडणुकीतही मतदान करू शकतात. राज्यसभेत 12 नामनिर्देशित सदस्य आहेत. सध्या यापैकी तीन जागा रिक्त आहेत. मात्र, उपराष्ट्रपतीपदाच्या निवडणुकीपूर्वी या तीन जागा भरल्या जाऊ शकतात.

आता आकडेवारीवरून जाणून घ्या किती सदस्य मतदान करतील?

सध्या लोकसभेची सदस्यसंख्या पूर्ण झाली आहे. म्हणजे पूर्ण 543 खासदार आहेत. राज्यसभेत एकूण 245 सदस्य आहेत. त्यात 12 नामनिर्देशित खासदार आहेत. सध्या आठ जागा रिक्त आहेत. त्यापैकी चार जम्मू-काश्मीर विधानसभा विसर्जित झाल्यामुळे, तर एक जागा त्रिपुराचे नवे मुख्यमंत्री बनलेल्या माणिक साहा यांच्याकडे राहिली. अन्य तीन नामनिर्देशित सदस्यांच्या जागाही रिक्त आहेत. उपराष्ट्रपतीपदाच्या निवडणुकीपूर्वी नामनिर्देशित सदस्यांच्या रिक्त जागा सरकार भरू शकते.

या संदर्भात उपराष्ट्रपतीपदाच्या निवडणुकीसाठी राज्यसभेच्या मतदारांची आकडेवारी समोर आली आहे. पहिली म्हणजे सध्याच्या परिस्थितीत 237 राज्यसभा खासदार निवडणुकीत मतदान करतील. दुसरे म्हणजे, 240 सदस्य मतदान करू शकतात. नामनिर्देशित सदस्यांच्या तीन रिक्त जागा भरल्यावर 240 सदस्य मतदान करतील.

आता एकूण मतदार संख्या पाहू. जर राज्यसभेच्या 240 सदस्यांनी मतदान केले तर एकूण मतदारांची संख्या 783 होईल, परंतु जर राज्यसभेचे 237 मतदार असतील तर हा आकडा 780 वर येईल.

जिंकण्यासाठी किती मतांची गरज आहे?

सध्या लोकसभा आणि राज्यसभेच्या खासदारांच्या संख्येनुसार दोन नंबरचे मतदार बाहेर पडत आहेत. पहिल्या स्थितीत एकूण 783 मते पडू शकतात. अशा परिस्थितीत उमेदवाराला विजयासाठी 393 प्रथम पसंतीची मते आवश्यक असतील. दुसऱ्या प्रकरणात, 780 मते पडल्यास, उमेदवाराला विजयासाठी 391 प्रथम पसंतीची मते आवश्यक आहेत.

विरोधकांची रणनीती काय असेल?

“उपराष्ट्रपतीपदाच्या निवडणुकीत भाजपच्या आकड्यांपेक्षा ते खूपच कमी आहेत हे विरोधकांना माहीत आहे. अशा स्थितीत सर्व प्रयत्न करूनही त्यांचा उमेदवार विजयी होऊ शकत नाही. अशा परिस्थितीत विरोधकांकडे दोनच पर्याय आहेत.

1. उमेदवार उभा करू नका : विरोधी पक्षातील कोणत्याही पक्षाने आतापर्यंत उपराष्ट्रपतीपदाच्या निवडणुकीबाबत पुढाकार घेतलेला नाही. मागच्या दाराने काँग्रेस नक्कीच काही प्रयत्न करत आहे.

जाणून घ्या तीन मुद्यांवर भाजप किती मजबूत आहे?

1. भाजपचे स्वतःचे आकडे पुरेसे आहेत: सध्या लोकसभेत भाजपचे 303 सदस्य आहेत, तर राज्यसभेत 91 आहेत. राज्यसभेतील या ९१ व्यतिरिक्त पाच नामनिर्देशित सदस्यही भाजपला मतदान करू शकतात. अशाप्रकारे सध्या भाजपला 394 मते सहज मिळतात. पाच नामनिर्देशित सदस्यांची मते जोडल्यास ही संख्या 399 होईल. भाजप स्वबळावर उपराष्ट्रपतीपदाचा उमेदवार सहज जिंकू शकतो हे स्पष्ट आहे.

२. मित्रपक्षांना मजबूत करणार : यात मित्रपक्षांनाही सामील करून घेतले तर भाजप मजबूत होईल. सध्या भाजपला लोकसभेत 31 आणि राज्यसभेत 16 खासदारांचा पाठिंबा आहे. यामध्ये JDU, RPI, लोक जनशक्ती पार्टी, अपना दल, AIADMK, NPP या पक्षांचा समावेश आहे. त्यांची मते जोडल्यास भाजपला 446 मते मिळतात.

3. अनेक विरोधी पक्षांनाही साथ मिळू शकते : BJD, YSR काँग्रेस, BSP, शिरोमणी अकाली दल, आणखी काही पक्षांनी राष्ट्रपतीपदाच्या निवडणुकीत NDA उमेदवाराला पाठिंबा दिला आहे. या पक्षांनीही उपराष्ट्रपतीपदाच्या निवडणुकीत एनडीएच्या उमेदवाराला पाठिंबा दिल्यास हा आकडा मोठा होईल.

बीजेडीकडे सध्या लोकसभा आणि राज्यसभेचे 21 सदस्य आहेत, वायएसआर काँग्रेसचे 31, बसपचे 11, शिरोमणी अकाली दलाचे दोन सदस्य आहेत. या सर्वांच्या मतांची बेरीज केली तर भाजपचा आकडा 500 च्या पुढे जाईल. निवडणुकीत भाजप उमेदवाराला 511 मते मिळू शकतात. म्हणजे भाजप उमेदवाराला विजयासाठी निर्धारित 393 किंवा 391 मतांपेक्षा जास्त मते मिळतील.