(Kawad Yatra) कावड यात्रा ही भगवान शंकराच्या भक्तांची एक वार्षिक यात्रा आहे, जी प्रामुख्याने श्रावण महिन्यात केली जाते. ही यात्रा मुख्यतः उत्तर भारतात मोठ्या प्रमाणावर केली जाते, पण आता तिचा विस्तार महाराष्ट्र, मध्य प्रदेश, झारखंड, बिहार, गुजरात, आणि दक्षिण भारतातही झाला आहे.
‘कावड’ म्हणजे काय?
कावड ही बांबूपासून बनवलेली एक झोळी किंवा संरचना असते. तिच्या दोन्ही टोकांना दोन कलश लावलेले असतात, ज्यात पवित्र पाणी भरलेले असते. भक्त ती कावड खांद्यावर घेऊन शेकडो किलोमीटर पायपीट करतात. या दरम्यान ते कोणत्याही प्रकारची गाडी किंवा वाहन वापरत नाहीत, आणि नंगे पाय चालतात. अनेकजण या यात्रेला उपवास, भजन, आणि ध्यानधारणा यासोबत करतात. कावड यात्रा ही भगवान शिवाच्या भक्तांची एक पारंपरिक यात्रा आहे. यात भक्त पवित्र नद्यांमधून विशेषतः गंगा नदीतून पाणी आणतात आणि ते शिवलिंगावर अर्पण करतात. ही यात्रा विशेषतः श्रावण महिन्यात केली जाते जो भगवान शंकरासाठी अत्यंत पवित्र मानला जातो. 'कावड' म्हणजे एक बांबूपासून बनवलेली झोळी, जिच्या दोन्ही बाजूंना पाण्याचे कलश लटकवलेले असतात. ती भक्त आपल्या खांद्यावर घेतात. या भक्तांना कावडिये किंवा कावडिया म्हणतात. ते अनेक किलोमीटर चालत जातात काही वेळा शेकडो किलोमीटरही!
कावड यात्रेचे अनेक प्रकार आहेत त्याबद्दलही जाणून घेऊया.
साधी कावड – म्हणजेच शांततेने चालत जाणे. डाक कावड – धावून पाणी नेणे, वेगवान यात्रा. बुलेट किंवा गाडी कावड - यामध्ये काही भक्त मोटरसायकलवरही जातात. बर्फानी कावड – हिमालयात किंवा थंड प्रदेशात. सांकेतिक कावड – स्थानिक पाण्याने प्रतीकात्मक यात्रा.