थोडक्यात

• भारताची ऐतिहासिक कामगिरी

• धावत्या रेल्वेतून लाँच केले अग्नी प्राइम मिसाईल

• क्षेपणास्त्र चाचणी करणारा भारत हा जगातील चौथा देश ठरला

( Agni-Prime missile ) भारताने अग्नी-प्राइम या मध्यम पल्ल्याच्या क्षेपणास्त्राचा रेल्वेवरून यशस्वीपणे प्रक्षेपण केल्याची माहिती संरक्षणमंत्री राजनाथ सिंह यांनी दिली. प्रक्षेपणाचे दृश्यांचे व्हिडिओ त्यांनी ‘एक्स’वर शेअर केले. ही चाचणी देशाच्या संरक्षणक्षमता वाढवण्यासाठी महत्त्वाची मानली जात आहे. रेल्वेगाडीत बसविलेल्या मोबाइल लाँचरवरून भारताने 2000 किमीपर्यंत मारा करू शकणाऱ्या अग्नी प्राइम या क्षेपणास्त्राची यशस्वी चाचणी केली.

रेल्वे-आधारित लाँचरमुळे सैन्याला देशभरात जास्त चलनशीलतेची क्षमता मिळते. ज्या ठिकाणी रस्ते नाहीत किंवा रस्त्यांच्या सहाय्याशिवाय ऑपरेशन अवघड आहे, तिथूनही रेल्वे मार्गे हे क्षेपणास्त्र नेऊ शकतात. शिवाय, बोगदे किंवा अंडरपास जवळ ठेवून शत्रूच्या उपग्रह दृष्टीनंतरही क्षेपणास्त्र लपवता येतात आणि शेवटच्या क्षणी प्रक्षेपण केले जाऊ शकते. क्षेपणास्त्र चाचणी करणारा भारत हा जगातील चौथा देश ठरला आहे.

रेल्वे पट्ट्यांवर अवलंबून असल्याने जिथे ट्रॅक नाही तिथे ही प्रणाली वापरता येत नाही; तसेच पट्ट्यांची सुरक्षा आणि संभाव्य तोडफोड हे युद्धकाळात मोठे धोके ठरू शकतात. काही प्रकरणांत अचूक लक्ष साधण्यासाठी आवश्यक तक्रारी किंवा लाँच पॅरामिटर्स रेल्वे प्लॅटफॉर्मवर मिळतीलच असे नाही. ‘अग्नी-प्राइम’ची रोड-मोबाइल आवृत्ती याआधीच अनेक यशस्वी चाचण्यांनंतर लष्कराच्या ताफ्यात समाविष्ट करण्यात आली आहे.

इतिहास पाहता, जगभरात रेल्वे-आधारित क्षेपणास्त्र प्रकल्पांचे काही उदाहरणे दिसतात. पूर्व सोवियत युनियनने आणि अमेरिकेने या कल्पना यापूर्वी अमलात आणल्या होत्या. या यशस्वी चाचणीनं भारताला रेल्वे-आधारित लाँच प्रणाली विकसित करणाऱ्या काही निवडक देशांच्या श्रेणीत आणले आहे. या प्रणालीचा उपयोग देशाच्या संरक्षणाशी जोडलेल्या धोरणात्मक पर्यायांना विस्तृत करण्यासाठी होऊ शकतो, परंतु यासोबतच त्याच्या तांत्रिक मर्यादा आणि सुरक्षा जोखमींचा विचार करणेही आवश्यक आहे.