मराठा आरक्षण चळवळीला पुन्हा वेग आला असून समाजाचे नेते मनोज जरांगे पाटील यांनी राज्य सरकारवर गंभीर आरोप करत येत्या २९ ऑगस्टला मुंबईत भव्य आंदोलन उभारण्याचा इशारा दिला आहे. गणेशोत्सवासारख्या संवेदनशील काळात हे आंदोलन होणार असल्याने सरकारच्या हालचालींना वेग आला आहे. मात्र सरकारकडून वेळकाढूपणा व दिशाभूल केली जात असल्याचा ठपका ठेवत जरांगे यांनी मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीसांसह सत्ताधाऱ्यांवर थेट निशाणा साधला आहे.

पार्श्वभूमी : मराठा आरक्षणाचा दीर्घ संघर्ष

मराठा समाजाला शैक्षणिक व नोकरीत आरक्षण मिळावे यासाठी मागील काही वर्षांपासून मोठी चळवळ सुरू आहे. सर्वोच्च न्यायालयाने पूर्वीचे आरक्षण रद्द केल्याने समाजात असंतोष वाढला. मनोज जरांगे यांच्या नेतृत्वाखाली गेल्या वर्षीपासून झालेल्या उपोषणांनी या प्रश्नाला नवी धार मिळाली. अनेकदा चर्चेच्या टेबलावर सरकार व समाजनेते बसले, काही आश्वासनं देण्यात आली; परंतु ठोस तोडगा मात्र अद्याप निघालेला नाही.

सरकारवर गंभीर आरोप : "आंदोलन फोडण्याचा कट"

जरांगे पाटलांनी शनिवारी दिलेल्या निवेदनात थेट आरोप केला की, "सरकार आंदोलनकर्त्यांना एकीकडे आश्वासनं देतं, पण दुसरीकडे पोलिसांचा दबाव आणून आंदोलन कमकुवत करण्याचा प्रयत्न करतं. समाजाशी प्रामाणिक नसून केवळ नाटक केलं जातं."

यासाठी त्यांनी वर्षा निवासस्थानी झालेल्या दीड तासांच्या बैठकीचा उल्लेख केला. "सरकारने आतापर्यंत ठोस पावले उचलली असती तर आज आंदोलनाची वेळ आली नसती. मराठा समाजाच्या संयमाची ही सतत परीक्षा घेतली जातेय," असे जरांगे म्हणाले.

फडणवीसांवर थेट निशाणा

राज्याचे मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी नाशिकच्या बैठकीत समाजाला दिलेलं आश्वासन पाळलं नाही, अशी टीका जरांगे यांनी केली. "फडणवीसांनी सांगितलं होतं की आरक्षणाचा प्रश्न ठराविक मुदतीत निकाली काढू, पण आजवर काहीच झालेलं नाही. जनतेला खोटं सांगून सरकार वेळकाढूपणा करतेय," असा त्यांचा थेट आरोप होता.

१६ + २९ जातींचा प्रश्न : "कुणबी व मराठा हेच"

मराठा समाजाला आरक्षण मिळावं यासाठी ऐतिहासिक पुरावे सरकारकडे सुपूर्द केले गेले आहेत. "१६ जाती आणि २९ जाती या दोन वेगळ्या नाहीत. मराठा म्हणजे कुणबीच, आणि कुणबी म्हणजे मराठाच," असा ठाम दावा जरांगे यांनी केला.

इतिहासातील अनेक दस्तऐवज, जात नोंदीतील पुरावे दाखवूनही सरकार जाणीवपूर्वक अस्पष्टता ठेवतंय, असा त्यांचा आरोप आहे. "हे दस्तऐवज पुरेसे आहेत, फक्त सरकारने मनापासून स्वीकार करून निर्णय घ्यायचा आहे," असं ते म्हणाले.

२९ ऑगस्टचं आंदोलन : भीषण इशारा

जरांगे यांनी स्पष्ट शब्दांत इशारा दिला – "२९ ऑगस्ट रोजी आम्ही मुंबईत उतरणार आहोत. लाखो समाजबांधव या आंदोलनात सामील होतील. गणेशोत्सवाच्या काळात हे आंदोलन होणार आहे, त्यामुळे राज्य सरकारवर दबाव येईल. हा आंदोलनाचा शेवटचा टप्पा असेल, यानंतर समाज हातावर हात ठेवून बसणार नाही."

त्यांनी समाजाला आवाहन केलं की, "आंदोलनासाठी सज्ज व्हा. कोणत्याही दबावाला बळी पडू नका. ही लढाई केवळ आरक्षणासाठी नाही, तर समाजाच्या अस्तित्वासाठी आहे."

समाजाला भावनिक आवाहन

जरांगे यांनी आंदोलनाला जातीय व राजकीय रंग न देण्याचे आवाहन केले. "आम्ही कुणाच्या विरोधात नाही. आमचा एकच उद्देश आहे – न्याय मिळवणे. या लढाईत सर्वांनी एकत्र राहिलं पाहिजे. काही शक्ती आंदोलन फोडण्याचा प्रयत्न करतील, पण समाजाने सावध राहायला हवं," असे ते म्हणाले.

सरकारसमोर कठीण परीक्षा

मराठा आरक्षणाचा मुद्दा हा केवळ समाजाचा प्रश्न नसून राजकीय अस्मितेचा विषय बनला आहे. २९ ऑगस्टला मुंबईत लाखोंच्या संख्येने लोक रस्त्यावर उतरले तर कायदा-सुव्यवस्थेची परिस्थिती नियंत्रणात ठेवणं सरकारसमोर मोठं आव्हान ठरणार आहे.

गणेशोत्सवात हे आंदोलन झाल्यास वातावरण आणखी संवेदनशील होऊ शकतं. शिवाय मराठा समाजाच्या भावनांना धक्का लागला, तर सरकारला मोठा राजकीय फटका बसण्याची शक्यता आहे.

सरकारने वेळकाढूपणा न करता ठोस निर्णय घेतला नाही तर समाजातील असंतोष उफाळून येईल आणि त्याचे दूरगामी परिणाम होतील, अशी भीती व्यक्त होत आहे.

मनोज जरांगे पाटलांचे आरोप आणि २९ ऑगस्टच्या आंदोलनाचा इशारा यामुळे राज्यातील राजकीय वातावरण तापले आहे. मराठा आरक्षणाचा प्रश्न हा केवळ आरक्षणापुरता मर्यादित नसून समाजाच्या स्वाभिमानाचा प्रश्न ठरतो आहे.

सरकारने पुढील काही दिवसांत काय भूमिका घेतली यावर समाजाचं भविष्य अवलंबून असेल. अन्यथा २९ ऑगस्टनंतर महाराष्ट्रात मोठा सामाजिक आणि राजकीय संघर्ष उसळण्याची चिन्हे दिसत आहेत.