रशियातील ऑर्थोडॉक्स चर्च आजही ज्युलियन कॅलेंडर वापरते, जे ग्रेगोरियन कॅलेंडरच्या १३ दिवसांपूर्वी आहे. त्यामुळे रशियात २५ डिसेंबरला ख्रिसमस साजरा होत नाही; तो १३ दिवसांनी, म्हणजे ७ जानेवारीला साजरा केला जातो. जगभरात २५ डिसेंबरला ख्रिसमस साजरा केला जातो, परंतु रशियासह अनेक पूर्वेकडील देशात येशूचा जन्मोत्सव २५ डिसेंबरऐवजी ७ जानेवारीला साजरा होतो. हे धार्मिक कारणांमुळे नाही, तर जुन्या कॅलेंडर प्रणालीमुळे घडले आहे. चला, या कॅलेंडर वादाबद्दल अधिक जाणून घेऊया.
ज्युलियन आणि ग्रेगोरियन कॅलेंडरमध्ये फरक
ख्रिश्चन धर्माच्या प्रारंभिक काळात जगभरात ज्युलियन कॅलेंडर वापरले जात होते. हे कॅलेंडर ज्युलियन सिझरने ४६ इसवीपूर्वकाळात सुरू केले होते. पण १५८२ मध्ये पोप ग्रेगरी XIII ने त्यात सुधारणा केली आणि ग्रेगोरियन कॅलेंडर सुरू केले, जे आजचा आधुनिक कॅलेंडर मानले जाते. बहुतेक पश्चिमी देशांनी हे कॅलेंडर स्वीकारले आहे. पण रशियाच्या ऑर्थोडॉक्स चर्चने त्यांच्या पारंपारिक पद्धतींना महत्त्व देत ज्युलियन कॅलेंडर वापरणेच ठरवले.
ज्युलियन आणि ग्रेगोरियन कॅलेंडरमध्ये १३ दिवसांचा फरक
आजच्या काळात, ज्युलियन आणि ग्रेगोरियन कॅलेंडरमध्ये १३ दिवसांचा फरक आहे. उदाहरणार्थ, जेव्हा जगभरात २५ डिसेंबरला (ग्रेगोरियन कॅलेंडर) ख्रिसमस साजरा केला जातो, तेव्हा ज्युलियन कॅलेंडरनुसार त्या दिवशी १२ डिसेंबर असतो. याचा अर्थ, ज्युलियन कॅलेंडरमध्ये २५ डिसेंबर ते ७ जानेवारीला येतो.
रशियातील चर्च आणि त्यांची परंपरा
रशियाच्या ऑर्थोडॉक्स चर्चचा विश्वास आहे की, धार्मिक उत्सव त्याच प्राचीन पद्धतीनुसार साजरे करावेत, जे शतकभर जुन्या परंपरांचा भाग आहेत. १९१८ मध्ये रशियाने दैनंदिन जीवनासाठी ग्रेगोरियन कॅलेंडर स्वीकारले, परंतु चर्चने त्यांचे धार्मिक कॅलेंडर बदलले नाही. यामुळे रशियात ख्रिसमस हा एक राजकीय सुट्टी म्हणून २५ डिसेंबरला असतो, पण ख्रिश्चन धर्माच्या धार्मिक कॅलेंडरनुसार तो ७ जानेवारीला साजरा होतो.
४० दिवसांचा उपवास
रशियात ख्रिसमससाठी विशेष तयारी केली जाते. रशियन लोक ‘नॅटीव्हीटी फास्ट’ किंवा ‘जन्मदिवस उपवास’ पाळतात, जो ४० दिवस चालतो. या कालावधीत मांसाहार आणि डेअरी उत्पादने वर्ज्य केली जातात. हा उपवास ६ जानेवारीच्या सायंकाळी आकाशात पहिला तारा दिसल्यानंतर तोडला जातो. या दिवशी रशियात ‘सोचेल्निक’ म्हणून एक विशेष समारंभ होतो. या दिवशी लोक चर्चमध्ये प्रार्थनेसाठी जातात आणि घरात १२ प्रकारच्या पदार्थांची तयारी करतात. हे १२ पदार्थ प्रभू येशूच्या १२ शिष्यांचे प्रतीक मानले जातात. यामध्ये सर्वात महत्त्वाचा पदार्थ 'कुत्या' असतो, जो धान्य आणि मधापासून बनवला जातो. या सर्व परंपरा रशियाच्या सांस्कृतिक आणि धार्मिक जीवनाचा महत्त्वपूर्ण भाग आहेत आणि त्याद्वारे ख्रिसमस साजरा करण्याची पद्धत जगभरातील इतर ठिकाणांपेक्षा वेगळी आहे.
थोडक्यात
रशियातील ऑर्थोडॉक्स चर्च आजही ज्युलियन कॅलेंडर वापरते.
ज्युलियन कॅलेंडर, ग्रेगोरियन कॅलेंडरच्या तुलनेत १३ दिवस मागे आहे.
त्यामुळे रशियात ख्रिसमस २५ डिसेंबरला नाही, तर ७ जानेवारीला साजरा केला जातो.
जगभरात बहुतेक ठिकाणी ख्रिसमस २५ डिसेंबरला साजरा केला जातो.
रशिया आणि काही पूर्वेकडील देशांमध्ये येशूचा जन्मोत्सव ७ जानेवारीला साजरा होतो.
ही तारीख बदलली नाही कारण धार्मिक कारण नाही, तर जुन्या कॅलेंडर प्रणालीमुळे आहे.
चला, ज्युलियन व ग्रेगोरियन कॅलेंडर वादाबद्दल अधिक जाणून घेऊया.