गेल्या काही दिवसांपासून उत्तराखंडमधील जोशीमठचे नाव अचानक चर्चेत आले आहे. त्यामागे कारण आहे ते म्हणजे जोशीमठातील पडलेली भीषण दरड आहे. शहरातील घरं, डोंगराचा भाग खचू लागला आहे. तर, जमिनींनादेखील मोठ्या प्रमाणावर भेगा पडल्या आहेत. संपूर्ण शहर भितीच्या सावटाखाली वावरत असून शास्त्रज्ञदेखील परिस्थितीच्या पाहणीसाठी दाखल झाले आहेत. आता ताजी माहिती अशी की, प्रशासनाने आपत्तीला तोंड देण्यासाठी तयारी सुरू केली असून, त्याअंतर्गत पहिले पाऊल उचलत बुलडोझर चालवण्याची प्रक्रिया सुरू झाली आहे.

आम्ही तुम्हाला सांगतो की जोशीमठला केवळ सामाजिक महत्त्व नाही, तर त्याचे धार्मिक महत्त्वही खूप जास्त आहे. धार्मिक दृष्टिकोनातून, जोशीमठशिवाय, बद्रीनाथसह अनेक धार्मिक स्थळे आहेत ज्यांना भेट देणे शक्य नाही. अशा परिस्थितीत जोशीमठला इतके महत्त्व कसे आहे आणि त्याचा इतिहास काय आहे ते जाणून घेऊया.

जोशीमठ हे चमोली जिल्ह्यात आहे. या जोशीमठमध्येच धार्मिकतेचे केंद्र आहे आणि चार धामांपैकी एक बद्रीनाथ धाम आहे. दरवर्षी येथे भाविकांची वर्दळ असते आणि लाखो भाविकांची येथे गर्दी असते.जोशीमठ हे 4 मुख्य मठांपैकी एक आहे जे स्वतः आदि शंकराचार्यांनी स्थापन केले होते. जोशीमठचे खरे नाव ज्योतिर्मठ आहे. येथे आदि शंकराचार्यांनी कठोर तपश्चर्या केली असे मानले जाते. जोशीमठमध्ये केवळ बद्रीनाथ धाम नाही तर इतर अनेक प्रसिद्ध मंदिरे आहेत, ज्यामध्ये मुख्य म्हणजे नरसिंह भगवान मंदिर (मंदिराच्या प्रदक्षिणा करण्याचे महत्त्व). या मंदिरात 1200 वर्ष जुना कल्पवृक्ष असल्याचेही सांगितले जाते.

याशिवाय बद्रीनाथ धाम येथे दर्शनासाठी जाणाऱ्या सर्व भाविकांची जोशीमठमध्येच सोय केली जाते. म्हणजे जोशीमठ हे बद्रीनाथ धामचा पायथा असे म्हणता येईल.हे स्थान केवळ हिंदू अनुयायांसाठीच नाही तर शीख समुदायासाठीही महत्त्वाचे आहे कारण जोशीमठ हे शिखांचे पवित्र तीर्थक्षेत्र हेमकुंड साहिबच्या मार्गावरील मुख्य मुक्काम म्हणूनही ओळखले जाते. जोशीमठचे वर्णन अनेक हिंदू धार्मिक ग्रंथ, स्कंद पुराणातील केदारखंड, विष्णू (भगवान विष्णूला नारायण का म्हणतात) पुराण आणि शिव पुराणातही आढळते. जोशीमठपासून 10 किलोमीटर अंतरावर तपोवन देखील आहे, जिथून बाहेर पडणारे गरम पाणी अमृतसारखे मानले जाते.