पुराण आणि शास्त्रानुसार सोमवारचे व्रत तीन प्रकारचे आहेत. श्रावण सोमवार, सोळा सोमवार आणि सोम प्रदोष. मात्र, महिलांसाठी सावन सोमवारच्या व्रताचा उल्लेख आहे. त्यांना त्या पद्धतीनुसारच उपवास करण्याची परवानगी आहे. सोमवारी उपवास करण्याची पद्धत सर्व उपवासांमध्ये सारखीच असते. श्रावण महिन्यात या व्रताची सुरुवात करणे शुभ मानले जाते. श्रावण सोमवारच्या व्रतामध्ये भगवान शिव आणि देवी पार्वतीची पूजा केली जाते.

श्रावण महिन्यापासून हिंदूंच्या चार महिन्यांच्या उपवासाची म्हणजेच चातुर्मासाची सुरुवात होते. श्रावण महिन्यात उपवास करणे महत्वाचे आहे. हा हिंदूंचा सर्वात पवित्र महिना आहे. या महिन्यात उपवास करणे आणि नियमांचे पालन करणे हे प्रत्येक हिंदूचे कर्तव्य आहे. जर त्याने असे केले नाही तर त्याला जीवनात संकटांनी घेरले जाईल आणि त्याला हिंदू धर्माची पर्वा नाही हे देखील मानले जाईल. जर तो गंभीर आजाराने ग्रस्त असेल, अशक्त असेल किंवा विशेष प्रवासाला असेल तर उपवास न करणे माफ आहे.

सकाळी 5 वाजून 37 मिनिटांपासून ते सकाळी 7 वाजून 20 मिनिटांपर्यंत अमृत मुहूर्त आहे. सकाळी 9 वाजून 2 मिनिटांपासून ते सकाळी 10 वाजून 45 मिनिटांपर्यंत शुभ मुहूर्त आहे. 5 वाजून 35 मिनिटांपासून ते रात्री 8 वाजून 35 मिनिटांपर्यंत सायंकाळी पूजेचा मुहूर्त आहे. या काळात सोमवारी आंघोळ वगैरे झाल्यावर स्वच्छ कपडे घालावेत. पूजा गृहात किंवा शिवमंदिरात जाऊन सर्व प्रथम भगवान शंकराला पाण्याने अभिषेक करावा. त्यानंतर शिवलिंगावर बेलपत्रासह सर्व पूजेचे साहित्य एकत्र करुन ते अर्पण करावे. नंतर अगरबत्ती आणि कापूर लावून आरती करावी. शांत मनाने हात जोडून शिव मंत्राचा जप करा. पूजेनंतर दिवसभर उपवास करून फराळ करा.

श्रावण सोमवारचा उपवास सूर्योदयापासून ३ वाजेपर्यंत सुरू असतो. उपवासात एकदाच अन्न खाणे याला एकासन आणि पूर्ण वेळ उपवास करणे याला पूर्णोपवा म्हणतात. हे व्रत कठीण आहेत. तुम्ही सकाळी फळे खाऊन आणि नंतर संध्याकाळी जेवण करून किंवा दोन्ही वेळी फळे खाऊन वेळ घालवू शकत नाही. बरेच लोक दोन्ही वेळेस साबुदाण्याची खिचडी नियमित खातात, मग उपवास करण्यात काही अर्थ नाही.