Shahnawaz Khan : देश स्वातंत्र्याचा 75 वा वर्धापन दिन साजरा करत असताना, आपल्या आदरणीय स्वातंत्र्यसैनिकांना श्रद्धांजली वाहण्यात आली, ज्यापैकी अनेकांनी आपले प्राण अर्पण केले जेणेकरून वसाहतवादी राजवटीपासून स्वातंत्र्याची पहाट दिसून येईल. (Shahrukh Khans maternal grandfather Shahnawaz Khan)

देशाच्या स्वातंत्र्यलढ्यात असे अनेक क्रांतिकारक सामील झाले आहेत, परंतु आपण त्या सर्वांचा जयजयकार करत नाही. काही कमी ज्ञात क्रांतिकारकांचा वारसा काळाच्या रेतीत हरवून जातो आणि सर्वांनाच त्यांच्या योगदानाची जाणीव नसते. आज आझाद हिंद फौजेशी निगडीत असलेल्या अशाच एका अज्ञात नायकाबद्दल जाणून घ्या.

शाह नवाज खान हे एक शूर होते दुसऱ्या महायुद्धात आझाद हिंद फौज किंवा भारतीय राष्ट्रीय सैन्यात अधिकारी म्हणून काम केले होते. शाहनवाज यांचा जन्म 24 जानेवारी 1914 रोजी पाकिस्तानातील रावळपिंडी येथील मतौर गावात झाला. अविभाजित भारताच्या त्या काळात डेहराडून येथील 'प्रिन्स ऑफ वेल्स रॉयल इंडियन मिलिटरी कॉलेज'मध्ये शिक्षण घेतल्यानंतर त्यांनी ब्रिटिश भारतीय सैन्यात सेवा करण्यास सुरुवात केली.

मीडिया रिपोर्ट्सनुसार, शाहनवाज खान यांनी 1943 मध्ये पहिल्यांदा सुभाष चंद्र बोस यांच्याशी संपर्क साधला होता. महान नेताजींच्या विचारांचा आणि विचारसरणीचा शाह नवाज यांच्यावर प्रभाव पडला आणि ते लवकरच INA मध्ये सामील झाले. हे ज्ञात आहे की, शाह नवाजने INA सैन्याचे नेतृत्व ईशान्य भारतात केले आणि कोहिमा आणि इंफाळचा ताबा घेतला, जे नंतर काही काळ जपानच्या अधिकाराखाली INA कडे होते.

शाहनवाज खान यांनी ब्रिटिश साम्राज्याचा झेंडा खाली करून लाल किल्ल्यावर तिरंगा फडकवणारा पहिला भारतीय बनून इतिहास रचला हे फार कमी लोकांना माहीत आहे.

INA ने ब्रिटीश सैन्यासमोर आत्मसमर्पण केल्यानंतर INA चे अधिकारी आणि सैनिक यांना अटक करण्यात आली. भारतीय सैन्याने केलेल्या सार्वजनिक कोर्ट-मार्शलमध्ये, त्याच्यावर खटला चालवला गेला, त्यांना देशद्रोहाचा दोषी ठरवण्यात आला आणि त्याला फाशीची शिक्षा सुनावण्यात आली. भारतातील अशांतता आणि निषेधानंतर, भारतीय लष्कराच्या कमांडर-इन-चीफने ही शिक्षा रद्द केली. खटल्यानंतर, खान महात्मा गांधींच्याअहिंसेच्या मार्गाचे अनुसरण करण्यास वचनबद्ध झाले आणि काँग्रेस पक्षात सामील झाले. 1983 मध्ये मृत्यूपर्यंत ते राजकारणात सक्रिय राहिले.