हिवाळ्यात अनेकांना रात्री किंवा सकाळी उठल्यावर खोकला जास्त त्रास देतो आणि हे नेहमीच गंभीर आजाराचे लक्षण असेल असे नाही, पण काही प्रकरणांत त्यामागे ब्राँकायटिस, अॅसिड रिफ्लक्स किंवा दमा यांसारख्या समस्या लपलेल्या असू शकतात. त्यामुळे हा खोकला वारंवार होत असेल, दोन आठवड्यांपेक्षा जास्त टिकत असेल किंवा इतर गंभीर लक्षणांसोबत येत असेल, तर नक्कीच डॉक्टरांचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे.
हिवाळ्यात हवा थंड आणि प्रामुख्याने कोरडी असल्याने श्वसनमार्गातील श्लेष्मल त्वचा कोरडी होते, चिडचिड वाढते आणि खोकला सहज सुरू होतो. बाहेरचे प्रदूषण, धूर, धूळ आणि घरात दिवस भर बंद खिडक्या यामुळे हवेत असलेले कण व विषाणू फुफ्फुसात जास्त प्रमाणात जातात, त्यामुळे सकाळच्या वेळी किंवा रात्री खोकला वाढू शकतो. अनेक तज्ञांच्या मते, हिवाळ्यातील असा खोकला अनेकदा अॅलर्जी, व्हायरल इन्फेक्शन, ब्राँकायटिस किंवा दमा यांचे लक्षण असू शकतो, विशेषतः जेव्हा घरात किंवा बाहेरचे प्रदूषण आणि AQI पातळी खूप खराब असते.
खोकला ही शरीराची एक संरक्षण यंत्रणा आहे. श्वसनमार्गात कफ, धूळ, जंतू, विषाणू किंवा इतर त्रासदायक कण आले की शरीर ते बाहेर टाकण्याचा प्रयत्न खोकल्याद्वारे करते. कोरडा खोकला बहुधा अॅलर्जी, थंड-कोरड्या हवेमुळे किंवा व्हायरल संसर्गानंतर दिसतो, तर कफयुक्त खोकला बॅक्टेरियल संसर्ग, ब्राँकायटिस किंवा इतर घश-छातीच्या इन्फेक्शनचे द्योतक असू शकतो. रात्री किंवा सकाळीच खोकला जास्त होणे हे काही वेळा अॅसिड रिफ्लक्स (अॅसिड वर येणे), दमा किंवा सायनसची समस्या यांच्याशीही संबंधित असू शकते, म्हणून खोकला दीर्घकाळ राहिला तर फुफ्फुसांचे तपासणी आणि डॉक्टरांचा सल्ला महत्त्वाचा ठरतो.
दरम्यान, हिवाळ्यातील खोकल्यापासून तात्पुरता आराम मिळवण्यासाठी कोमट पाणी पिणे, वाफ घेणे, थंड पेये आणि धूम्रपान टाळणे, मास्कचा वापर करून प्रदूषणापासून बचाव करणे आणि घरातील हवा थोडी ओलसर ठेवण्यासाठी ह्युमिडिफायर किंवा पाण्याचे भांडे वापरणे असे उपाय उपयुक्त ठरू शकतात. तरीही, खोकल्यासोबत उच्च ताप, श्वास घ्यायला त्रास, छातीत घरघर, रक्तमिश्रित कफ किंवा वजन झपाट्याने कमी होणे अशी लक्षणे दिसली तर हा साधा हिवाळ्यातील खोकला न समजता त्वरित तज्ज्ञ डॉक्टरांकडे जाऊन तपासणी करून घेणे सुरक्षित आहे.
खोकला कमी करण्यासाठी घरगुती उपाय
मध आणि आले - नैसर्गिक उपाय म्हणून अँटिऑक्सिडंटयुक्त आले मधासह सेवन करा; हे दोन्ही घटक खोकला आणि घशातील जळजळ कमी करण्यात उपयुक्त ठरतात.
काळी मिरी उपाय - काळी मिरी, व्हिटॅमिन C ने समृद्ध, खोकला आणि विविध आरोग्य समस्या कमी करण्यात उपयुक्त आहे. बारीक मिरी मधात मिसळून सकाळ व संध्याकाळ सेवन करा.
स्टीम हा सर्वोत्तम उपाय आहे - छातीतील रक्तसंचय कमी करण्यासाठी स्टीम प्रभावी उपाय आहे. गरम पाण्यात सेलरी किंवा तुळसाची पाने टाकून श्वास घेणे फायदेशीर ठरते.
हळदीचे दूध - भारतामध्ये प्राचीन काळापासून हळदचा वापर अन्नासाठी तसेच औषधी म्हणून केला जातो. बॅक्टेरिया प्रतिबंधक, दाहक-विरोधी व अँटीऑक्सिडंट म्हणून दूध किंवा पाण्यात वापरा.