eknath shinde : महाराष्ट्राचे माजी मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी गुरुवारी पत्रकार परिषदेत स्वत: मुख्यमंत्री होण्याऐवजी शिवसेनेचे बंडखोर एकनाथ शिंदे यांची मुख्यमंत्रीपदी नियुक्ती केल्याची घोषणा करून राजकीय वर्तुळात खळबळ उडाली. ज्या खुर्चीसाठी भाजपने शिवसेनेशी युती तोडली ती खुर्ची आज समोर आहे आणि त्यावर फडणवीस बसण्यास नकार देत आहेत, हे पाहून जनता, भाजप आमदारही हैराण झाले. (bjp strategy behind the anointment of eknath shinde as maharashtra cm)
महाराष्ट्राचे नवे मुख्यमंत्री आता एकनाथ शिंदे आहेत. मात्र केवळ शिंदे यांची मुख्यमंत्री होण्याची शपथ नाही. ही मातोश्री मुक्त शिवसेनेची शपथ आहे. कुटुंबमुक्त राजकारणाची ही शपथ आहे. ही मोदींच्या राजकारणाच्या मॉडेलची शपथ आहे. भाजपसाठी मुख्यमंत्रिपदाचा त्याग हे एक पाऊल मागे पडले आहे, हे उघड दिसते. पण प्रत्यक्षात त्याची पावले मागे खेचून पुढे झेप घेण्याची तयारी असते. या एका निर्णयाने भाजप बरेच काही करत असल्याचे दिसत आहे. भाजपच्या या एका पाऊलात अनेक प्रश्नांची, चिंतांची आणि शक्यतांची उत्तरे आहेत.
भाजपचा मास्टरस्ट्रोक
शिंदे यांच्या मुख्यमंत्री होण्याचे अनेक अन्वयार्थ आहेत. हे समजून घेण्यासाठी फडणवीस यांच्या पत्रकार परिषदेतील वक्तव्याचा विचार करा. ते म्हणाले - एकनाथ शिंदे हे महाराष्ट्राचे नवे मुख्यमंत्री असतील. शिवसेनेचे सरकार स्थापन होईल. भाजप त्याला पाठिंबा देईल.
खरे तर उद्धव यांच्याशी समझोता केला असता तर एकनाथ शिंदे उपमुख्यमंत्री होऊ शकले असते. मात्र मुख्यमंत्री झाल्यानंतर शिंदे हे शिवसेनेचे मुख्यमंत्री मानले जाणार आहेत. त्यांना भाजपचा पाठिंबा असेल. सरकार शिवसेनेचेच असेल. हा शिवसैनिकांसाठी मोठा संदेश आहे. त्यामुळे पक्षातील मोठा वर्ग आणि समर्थक शिंदे यांच्या विरोधात उभे राहण्याऐवजी त्यांच्या पाठीशी उभे राहणार आहेत.
शिवसेना सरकारचे नेतृत्व करणारे शिंदे केवळ पक्ष आणि त्यांच्या समर्थकांनाच गुंतवून ठेवणार नाहीत तर शिवसेनेला पूर्ण नियंत्रणात आणण्याच्या स्थितीत असतील. येथून ठाकरेमुक्त शिवसेनेची सुरुवात करण्याचा महत्त्वाचा डाव खेळला गेला आहे. सरकार आणि संघटना या दोन्ही आघाड्यांवर ठाकरेमुक्त शिवसेना स्थापन करण्याचे काम शिंदे करणार आहेत.
शिंदे मुख्यमंत्री झाल्यावर सत्तेची लालूच असल्याचा आरोप शिंदे किंवा भाजपवर होणार नाही. गेल्या वेळी भाजपने शिवसेनेला सोडचिठ्ठी दिल्याने आणि ज्या वेगाने देवेंद्र फडणवीस यांनी शपथ घेतली, त्यामुळे लोकांमध्ये भाजप लोभी असल्याची प्रतिमा निर्माण होत आहे. उद्धव सरकारवर सातत्याने होणारे हल्लेही सत्ता मिळविण्यासाठी भाजपची अस्वस्थता असल्याचे दिसून आले. शिंदे यांना पुढे करून भाजपने मोठे मन दाखवून अशा आरोपांना पायबंद घालण्याच्या दिशेने मोठे पाऊल टाकले आहे.
हिंदुत्वाच्या मुद्द्यावर पाठिंबा देण्याचे बोलून फडणवीस यांनी पुढील रणनीतीचे आणखी एक महत्त्वाचे संकेत दिले आहेत. उद्धव ठाकरेंचा सत्तेचा खादाड आणि तत्त्वांशी तडजोड करून खुर्ची मिळवणाऱ्या चारित्र्याचा मुद्दा बनवून शिंदे आणि भाजप आतापर्यंत पुढे सरसावले आहेत. आता इथूनच शिंदे अशा निर्णयांचा आग्रह धरतील ज्यात खरे आणि ठोस हिंदुत्व दिसेल. असे निर्णय घेऊन शिंदे आणि त्यांना पाठिंबा देणारा भाजप आता ठाकरे आणि जनतेसमोर हिंदुत्वाची मोठी रेषा ओढणार आहे. ठाकरेंना सत्तेवरून हटवण्यामागचा खरा हेतू खुर्चीची भूक नसून हिंदुत्वाच्या राजकारणाची पुनर्स्थापना हा होता, हे लोकांमध्ये प्रस्थापित होईल.
शिंदे यांच्या नेतृत्वाखालील शिवसेनेला भाजपला पाठिंबा देणे हे खरे तर शिवसेनेचा विरोध म्हणून नव्हे तर कौटुंबिक आणि पितृसत्ताक विरोध म्हणून पाहिले जाईल. त्यामुळे वैचारिक समतेच्या आधारावर दोन्ही पक्षांच्या समर्थकांमधील तणावाला वाव कमी होईल. भाजप शिवसेनाविरोधी नाही हे सिद्ध झाल्यावर ठाकरेंकडे भावनिक किंवा बळी कार्डासारखी शक्यता उरणार नाही. ठाकरे यांना दिशाभूल न करता आता किंवा भविष्यात बळी म्हणून पाहिले जावे असे भाजपला वाटत नाही. भाजपसाठी पुढील राजकारणासाठी ही अत्यंत अनुकूल परिस्थिती असेल.
बाळासाहेब ठाकरे यांची विचारसरणी आणि पक्ष ही कोणत्याही कुटुंबाची जागी नाही, हे भाजपलाही प्रस्थापित करायचे आहे. बाळासाहेबांचा विचार असून भाजप त्याचा पूर्ण आदर करतो. बाळासाहेबांच्या कुटुंबापासून फारकत घेऊनही बाळासाहेबांचे विचार पुढे नेणारा पक्ष म्हणून तिला स्वतःला प्रस्थापित करायचे आहे.