महायुतीच्या सत्तास्थापनेच्या घडामोडींना वेग आला आहे. मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांनी आपल्या पदाचा राजीनामा दिला. त्यांच्या पाठोपाठ देवेंद्र फडणवीस आणि अजित पवार यांनी देखील उपमुख्यमंत्रीपदाचा राज्यपालांकडे राजीनामा सोपवला आहे. राज्यपालांनी एकनाथ शिंदे यांना काळजीवाहू मुख्यमंत्री म्हणून जबाबदारी दिली आहे. काळजीवाहू मुख्यमंत्र्यांचा अधिकार काय असतो, नेमका काय फरक असतो? याबाबत जाणून घेऊया.
मुख्यमंत्र्यांचा अधिकार
राज्य सरकारच्या मंत्रिमंडळाचे मुख्यमंत्री हे प्रमुख असतात आणि उपमुख्यमंत्र्यांकडून त्या भूमिकेत प्रतिनियुक्ती केली जाऊ शकते. मुख्यमंत्री सामान्यत: मुख्य सचिवांची निवड करतात आणि त्यांच्या राज्याच्या कॅबिनेट मंत्र्यांना आणि राज्यमंत्र्यांनाही विभाग देऊ शकतात. राज्याच्या विधिमंडळाच्या अनुषंगाने, मुख्यमंत्र्यांना मंत्र्यांच्या अंतर्गत खात्यांचे वाटप आणि फेरबदल करण्याचा अधिकार आहे. दुसरीकडे, वेगवेगळ्या प्रकारची मते असल्यास, मुख्यमंत्री कोणत्याही मंत्र्याचा राजीनामा मागू शकतात.राज्याच्या विधिमंडळाच्या अनुषंगाने, मुख्यमंत्र्यांना मंत्र्यांच्या अंतर्गत खात्यांचे वाटप आणि फेरबदल करण्याचा अधिकार आहे. विधानसभेतील मंत्र्यांच्या कामकाजावर मुख्यमंत्र्यांचे नियंत्रण, मार्गदर्शन आणि समन्वय असतो.
काळजीवाहू मुख्यमंत्री म्हणजे काय?
मुख्यमंत्रीपदाचा राजीनामा दिल्यानंतर एकनाथ शिंदे यांच्याकडे काळजीवाहू मुख्यमंत्री म्हणून राज्यपालांनी जबाबदारी दिली आहे. विधानसभेची मुदत संपल्यानंतर काळजीवाहू मुख्यमंत्री म्हणून काम पाहातात. या कालावधीमध्ये महत्त्वाच्या धोरणात्मक निर्णयांना मंजुरी दिली जात नाही. प्रशासनाचं काम सुरळीत व्हावं म्हणून ही जबाबदारी दिली जाते.
काळजीवाहू मुख्यमंत्री यांचे काम काय?
अस्थायी नोंदणी: कालजीवाहू मुख्यमंत्री सत्तेत असतो परंतु तो त्या राज्याच्या सरकारचा कार्यकाळ पूर्ण करण्यासाठी स्थिरतेचे किमान उपायच घेतो. त्याला दीर्घकालीन धोरणात्मक निर्णय घेण्याची, मोठ्या योजनांचा आराखडा तयार करण्याची किंवा नवीन महत्त्वाच्या निर्णयांबाबत पुढे जाण्याची जबाबदारी दिली जात नाही.
केवळ अत्यावश्यक कामे: काळजीवाहू मुख्यमंत्री सरकारच्या नियमित कामकाजावर लक्ष ठेवतो, परंतु त्याला केवळ 'अत्यावश्यक' कार्यांवरच लक्ष केंद्रित करणे आवश्यक असते. म्हणजेच निवडणुका घेण्याच्या प्रक्रियेचा प्रारंभ, राज्याच्या काही सर्वसाधारण कामकाजासाठी लागणारी महत्त्वाची इन्फ्रास्ट्रक्चर निर्णय घेणं आणि अशा अन्य महत्त्वाच्या विषयांवर निर्णय घेणं.
निवडणुकीची तयारी: सामान्यतः निवडणुकीच्या घोषणेनंतर, जेव्हा सत्तांतराची प्रक्रिया सुरू होते, तेव्हा काळजीवाहू मुख्यमंत्री सरकारचा भार घेतो. त्याच्या कार्यकाळात जास्तीत जास्त "राजकीय निर्णय" किंवा तात्पुरते मोठे बदल होणे टाळले जातात.
काळजीवाहू मुख्यमंत्री आणि निवडलेल्या मुख्यमंत्री:
काळजीवाहू मुख्यमंत्री नेहमी एक तात्पुरता प्रशासन असतो. त्याचे प्रमुख कार्य म्हणजे सरकारची रोजची कामे आणि स्थिती सामान्य ठेवणे.
निवडलेला मुख्यमंत्री (विधानसभा निवडणुकीनंतर), पूर्णपणे जनतेच्या नोंदणीवर आधारित, स्थिर सरकार स्थापन करतो आणि त्याला धोरणात्मक निर्णय घेण्याची, कायद्यांची अंमलबजावणी करण्याची, तसेच अन्य प्रशासनिक विषयांवर काम करण्याची पूर्ण स्वतंत्रता असते.
धोरणे आणि निर्णय:
काळजीवाहू मुख्यमंत्री मोठे धोरणात्मक निर्णय घेत नाही, मात्र तो सध्याच्या परिस्थितीला योग्य मार्गाने चालवण्याचा प्रयत्न करतो.
निवडलेला मुख्यमंत्री राज्याच्या पॉलिसी आणि कायद्यात बदल करू शकतो, तसेच दीर्घकालीन धोरणात्मक दृष्टीकोन तयार करू शकतो.