रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) ने 1 डिसेंबरपासून रिटेल सेंट्रल बँक डिजिटल चलन (CBDC) साठी घोषणा केली. डिजिटल रुपया डिजिटल टोकनच्या स्वरूपात असेल जो कायदेशीर निविदा असेल. या पथदर्शी प्रकल्पासाठी एकूण 8 बँका ओळखल्या गेल्या आहेत, त्याच्या पहिल्या टप्प्यात एकूण चार बँकांचा सहभाग असेल, यामध्ये स्टेट बँक ऑफ इंडिया, ICICI बँक, येस बँक, IDFC फर्स्ट बँक यांचा समावेश आहे. कागदी नोटा ज्या पद्धतीने जारी केल्या जात होत्या त्याच पद्धतीने डिजिटल रुपया जारी केला जाईल. त्याचे वितरण बँकांमार्फत केले जाईल. रिझर्व्ह बँकेने असेही म्हटले आहे की वापरकर्ते संचयित डिजिटल वॉलेटद्वारे डिजिटल रुपयासह व्यवहार करू शकतील. आरबीआयने सांगितले की व्यवहार व्यक्ती ते व्यक्ती (P2P) आणि व्यक्ती ते मर्चंट (P2M) दोन्ही असू शकतात. व्यापारी स्थानांवर प्रदर्शित केलेला QR कोड वापरून व्यापाऱ्यांना पेमेंट केले जाऊ शकते.
सेंट्रल बँक डिजिटल करन्सी (CBDC) किंवा डिजिटल रुपया हे RBI द्वारे जारी केलेल्या चलनी नोटांचे डिजिटल रूप आहे. डिजिटल चलन किंवा रुपया हे पैशाचे इलेक्ट्रॉनिक स्वरूप आहे जे संपर्करहित व्यवहारांसाठी वापरले जाऊ शकते. केंद्रीय अर्थसंकल्प 2022 सादर करताना, केंद्रीय अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन यांनी यापूर्वी घोषणा केली होती की केंद्रीय बँक लवकरच स्वतःचे डिजिटल चलन सुरू करेल. या प्रकल्पासाठी आठ बँकांची निवड करण्यात आली असून पहिल्या टप्प्यात चार बँका आहेत. यामध्ये SBI, ICICI बँक, येस बँक आणि IDFC फर्स्ट बँक यांचा समावेश आहे. यानंतर बँक ऑफ बडोदा, युनियन बँक ऑफ इंडिया, एचडीएफसी बँक आणि कोटक महिंद्रा बँक यात सामील होतील.
या प्रकल्पात सुरुवातीला चार शहरांचा समावेश असेल. त्याची सुरुवात मुंबई, नवी दिल्ली, बेंगळुरू आणि भुवनेश्वर येथून होईल. यानंतर पायलट प्रोजेक्टचा विस्तार अहमदाबाद, गंगटोक, गुवाहाटी, हैदराबाद, इंदूर, कोचीन, लखनौ, पाटणा आणि शिमला येथे केला जाईल. हा प्रकल्प हळूहळू इतर बँकांमध्येही वाढवला जाईल. रिझर्व्ह बँकेने डिजिटल चलनाची CBDC-W आणि CBDC-R अशा दोन श्रेणींमध्ये विभागणी केली आहे. CBDC-W म्हणजे घाऊक चलन आणि CBDC-R म्हणजे किरकोळ चलन, जरी त्यावर कोणतेही व्याज दिले जाणार नाही.